احمد عربانی؛‌ شبی برای کارتونیست شیرین‌الرسم!/ خاطرهٔ جلدهای گل‌آقا

   عصر ایران؛ مهرداد خدیر-  742مین شب از شب‌های بخارا (‌یکشنبه 6 خرداد) به تجلیل از احمد عربانی (کارتونیست، کاریکاتوریست، انیماتور و طنزپرداز) اختصاص دارد و کیست که اهل مطبوعات باشد و طی این دهه‌ها از آثار او لذت نبرده باشد و به طور ویژه به یاد جلدهای مشهور مجلهٔ گل‌آقا نیفتد و وقتی نامی همه را با هم به یاد موضوعی می اندازد گزاف نیست اگر عنوان حافظهٔ جمعی را به کار بریم.

    برگزاری این مراسم همچنین نویسندهٔ این سطور را به یاد آیین تجلیل از روزنامه‌نگاران پیش‌کسوت در بهمن 1387 در انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران می‌اندازد و از این نظر مایهٔ خوش‌وقتی است که او همچنان حضور دارد در حالی که طی این نزدیک 16 سال اتفاقات زیادی رخ داده از جمله این که ساختمان انجمن را بسته‌اند (‌اگرچه نتوانسته‌اند منحل کنند و به لحاظ قانونی موجودیت دارد و فرزند آن - انجمن تهران- هم فعال شده) همچنین برخی از برگزیدگان آن مراسم چهره در نقاب خاک کشیده‌اند و میهمان ویژه آن - مهدی کروبی - هم درحصر است و البته علت دعوت از آقای کروبی این بود که مراسم در سالگرد زنده یاد احمد بورقانی نماینده مجلس ششم و روزنامه نگار فقید برگزار می‌شد و طبعا از رییس مجلس ششم هم دعوت به عمل آمد.

  بعد از آن آیین -که تمهید و مدیریت و اجرای آن را بر عهده داشتم- دیگر فرصت دیدار با این هنرمند روزنامه‌نگار فراهم نیامد مگر همین کارتون‌ها که در هم‌میهن و شاید جاهای دیگری از او منتشر می‌شود.

   اگرچه اهتمام علی دهباشی همواره احترام‌برانگیز  بوده اما در این فقره خاص ستودنی‌تر است و جزییات برنامه هم این قرار اعلام شده که عصر یکشنبه 6 خرداد 1403 برپا می‌شود با حضور و سخنرانی: یونس شکرخواه، نادره رضایی، مجید کاشانی، عباس یاری، هادی حیدری و علی دهباشی و محل برگزاری هم تالار فردوسی خانهٔ اندیشمندان علوم انسانی است.

    هم‌چنین در این مراسم از کتاب مجموعه آثار کارتون و کاریکاتور احمد عربانی با عنوان «کتاب عربانی» که به کوشش هادی حیدری و توسط نشر «مُدام» منتشر شده رونمایی می‌شود.

      احمد عربانی (متولد 1326) از جمله مهم‌ترین کارتونیست‌های مطبوعاتی پس از انقلاب است. او خالق خاطره‌انگیزترین جلدهای مجله «گل‌آقا» است که حافظه تصویری چندین نسل از ایرانیان را تشکیل داده‌اند.

   عربانی که فعا لیت حرفه‌ای خود را به عنوان کاریکاتوریست از سال 1347 با مجله «توفیق» آغاز کرد و تا امروز طی بیش از نیم قرن فعالیت هنری با بسیاری از مجلات و روزنامه‌های مطرح ایرانی همکاری کرده   در سال‌های ابتدایی دهه 60 به   تصویرسازی کتاب‌های کودک و نوجوان پرداخت.

   هم‌چنین او از سال 1352 به عنوان انیماتور، فعالیت خود را با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز کرد که حاصل این همکاری، ساخت 5 انیمیشن بود. بسیاری از مخاطبان، انیمیشن معروف «تبر» را به خاطر دارند که حاصل نویسندگی و کارگردانی احمد عربانی است.  او کارگردانی 7 انیمیشن را نیز برای موسسه صبا بر عهده داشته است. عربانی طراح چند پوستر سینمایی از جمله پوستر فیلم «ناصرالدین شاه، آکتور سینما» بوده است.

  احمد عربانی در زمینه طنز ویدئویی هم طبع‌آزمایی کرده؛ از جمله می‌توان به اجرای آیتم طنز «تونل مکان» در مجموعه «دُم خروس» اشاره کرد که مخاطبان فراوانی در زمان خود یافت.

   برگزاری چند نمایشگاه انفرادی، شرکت در چندین نمایشگاه داخلی و خارجی و داوری بسیاری از جشنواره‌های کاریکاتور نیز از جمله فعالیت‌های اوست و برنده جوایز متعدد داخلی و بین‌المللی در رشته کاریکاتور بوده که از آن جمله می‌توان به دریافت دیپلم افتخار و مدال ویژه از جشنواره معتبر جهانی کاریکاتور «اسکوپیه» کشور یوگسلاوی اشاره کرد.

   احمد عربانی در سال 1372 خورشیدی در کنار 9 تن از شخصیت‌های فرهنگی و هنری (مرتضی فرجیان، حسین امیرخانی، محمود فرشچیان و ...) به عنوان کاریکاتوریست برگزیده سال به دریافت مدال و حمایل افتخار از انجمن حافظان فرهنگ و هنر ایران، نائل آمد. وزارت فرهنگ  و ارشاد هم در سال 1389  نشان درجه یک هنری را به او اهدا کرد. نشانی که معادل مدرک دکتری است.
 
   در شب تجلیل از کارتونیست مشهور جای خیلی ها خالی است ولی مشخصا می توان از کیومرث صابری (گل آقا) یاد کرد و دکتر حسن حبیبی معاون اول رییس جمهور در دولت های سازندگی و اصلاحات و چون دو رییس جمهور ( هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی) روحانی بودند و امکان ترسیم کاریکاتور از آنها نبود به جای آن دو تصویر معاون اول را می کشیدند و حسن حبیبی‌ها هم معمولا کار احمد عربانی است و انصافا از عهده ترسیم آن چهره  به نیکویی برمی آمد و مرحوم هم تحمل می‌کرد و البته قبل از ظهور معجزه هزاره سوم فضای سیاسی در ایران هم غیر اخلاقی نبود و حتی در طنز و کاریکاتور ملاحظات لازم صورت می‌پذیرفت.

  * منظور از شیرین‌الرسم ربط دادن کاریکاتور یا کارتون به ترسیم است چون کارتونیست ها حق التحریر دریافت نمی کنند بلکه حق الترسیم می گیرند چندان که عکاسان حق التصویر و جا  دارد پارسی‌سره‌نویسان برای این سه واژه برابرهایی بیابند. با این توضیح روشن است که می‌دانیم رسم اگرچه عربی است و ال می پذیرد اما شیرین عربی نیست وترکیب شیرین‌الرسم درست نیست مثل ممنوع‌الکار که در این فقره دومی فارسی است و ال نمی‌پذیرد!