نماز

 منابع مقاله:

کتاب : توبه آغوش رحمت  

نوشته: حضرت استاد حسین انصاریان

نماز حقیقتى است که ظاهر و باطن انسان را در گردونه ى طهارت و پاکى مادى و معنوى قرار مى دهد، و درون و برون را زینت مى بخشد، و براى نمازگزار نورانیتى خاص ایجاد مى کند.

قرآن مجید در برخى از آیات مردم را به نماز دعوت مى کند، و آن را به عنوان فریضه ى الهى ارایه مى نماید، و با امر به نماز وجوب آن را بر عهده ى انسان محقق مى داند.

«وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ» «1».

و نماز را به پا بدارید، و زکات بپردازید، و آنچه را از خیر براى خود پیش مى فرستید، نزد خداوند خواهید یافت، همانا خداوند به آنچه انجام مى دهید آگاه است.

قرآن مجید در پاره اى از آیات مردم را براى در هم شکستن موج مشکلات و سختى ها، و آسان شدن تکالیف و امور خیر و بر، به کمک گرفتن و استعانت جستن از نماز و صبر دعوت مى نماید:

«وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخاشِعِینَ» «2».

از صبر (بر طاعات و صبر بر معاصى و حفظ پاکدامنى) و نماز کمک بخواهید، که اینها جز بر آنان که اهل خشوعند سنگین و سخت است.

البته نمازى قدرت کمک دادن به انسان را دارد که واجد شرایط فقهى و معنوى باشد. نمازى که مباح بودن لباس و مکان و آب وضو و غسل و خاک تیمم در آن رعایت شده باشد، نمازى که با ترتیب و طمأنینه و در وقت معین خودش خوانده شود، نمازى که نمازگزارش از کسالت و بى حالى دور باشد، نمازى که نیت پاک و خلوص و اخلاص آن را بدرقه کند، چنین نمازى قدرت دارد در تمام مشکلات و سختى ها به انسان کمک دهد، و زمینه ى عمل به هر خیرى را براى آدمى فراهم نماید.

قرآن مجید در قسمتى از آیات، نماز را از نشانه هاى اهل ایمان ذکر مى کند.

«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إِیماناً وَ عَلى رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ* الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ» «3».

همانا اهل ایمان آنانى هستند که چون یاد خدا شود، دلهایشان از عظمت حق غرق ترس شود، و چون آیات الهى بر آنان خوانده شود ایمانشان را اضافه کند، و بر پروردگارشان تکیه مى کنند، اهل ایمان به پا کننده ى نمازند، و از آنچه خداوند به آنان روزى کرده انفاق مى نمایند.

قرآن مجید از نمازى که توأم با خواب و چرت و سستى و کسالت و هر چیزى که مانع از حضور قلب است نمازگزاران را منع مى کند، و از اهل تکلیف نمازى مى خواهد که در وقت نشاط و راحتى، و صفا و پاکى، و همراه با خلوص و اخلاص و حضور قلب، و رعایت شرایط باطنى و ظاهرى صورت بگیرد:

«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُکارى حَتَّى تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ...» «4».

اى کسانى که ایمان آورده اید! به نماز نزدیک نشوید در حالى که دچار عاملى هستید که مانع از حضور قلب است، نماز را در حالتى به جا آورید که بدانید چه مى گویید.

قرآن مجید دعوت زن و بچه را به نماز از اخلاق پیامبران مى داند، و براى نمونه در رابطه با این حقیقت از دعوت حضرت اسماعیل به نماز خبر مى دهد:

«وَ کانَ یَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ وَ کانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِیًّا» «5».

اسماعیل خانواده اش را به نماز و زکات امر مى کرد، و او در افعال و اقوالش مورد رضایت حق بود.

قرآن مجید نماز را بازدارنده ى نمازگزار از فحشا و منکرات مى داند. آرى به تجربه ثابت شده که نماز واقعى، انسان را از فحشا و منکرات باز مى دارد و روح و روان را تصفیه مى کند، و اعضا و جوارح را در گردونه ى طاعت خدا قرار مى دهد.

«... وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ...» «6».

و نماز را به پا دار، همانا نماز انسان را از فحشا و منکرات باز مى دارد.

قرآن مجید، بى نماز و بخیل و اهل باطل و تکذیب کنندگان قیامت را اهل جهنم مى داند:

«قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ* وَ لَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکِینَ* وَ کُنَّا نَخُوضُ مَعَ الْخائِضِینَ* وَ کُنَّا نُکَذِّبُ بِیَوْمِ الدِّینِ» «7».

ما از نمازگزاران نبودیم، و به مسکین طعام نخوراندیم، و با اهل باطل به بطالت گذراندیم، و روز جزا را تکذیب کردیم.

قرآن مجید، غافل از حقیقت نماز و نمازگزار ریاکار را تکذیب کننده ى دین مى داند:

«فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ* الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ* الَّذِینَ هُمْ یُراؤُنَ» «8».

واى بر نمازگزاران، آنان که از نمازشان در غفلتند، و نماز را به خاطر خودنمایى و ریا مى خوانند!

در رابطه با نماز و شرایط فقهى و معنوى آن روایات بسیارى وارد شده که به بخشى از آن اشاره مى شود:

حضرت باقر علیه السلام در روایتى ضمن سفارش به امورى مى فرمایند: و نیز نمازت را کوچک مشمار که رسول خدا وقت از دنیا رفتنش فرمودند:

لَیْسَ مِنّى مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلاتِهِ لَایَرِدُّ عَلَىَّ الْحَوْض لَاوَاللَّهِ، لَیْسَ مِنّى مَنْ شَرِبَ مُسْکِراً لَایَرِدُّ عَلَىَّ الْحَوْضَ لَاوَاللَّهِ «9».

از من نیست کسى که نمازش را سبک بشمارد، به خدا قسم کنار کوثر وارد بر من نمى شود، از من نیست کسى که مست کننده بنوشد، واللَّه قسم بر من در کنار کوثر وارد نمى گردد.

موسى به خداوند عرضه داشت: پاداش کسى که نمازش را به وقت بخواند چیست؟ خطاب رسید:

اعْطِیهِ سُؤْلَهُ، وَابیحُهُ جَنَّتِى «10».

خواسته اش را عطا مى کنم، و بهشت را بر او مباح مى نمایم.

از حضرت صادق علیه السلام روایت شده:

احَبُّ الْعِبادِ الَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ رَجُلٌ صَدوقٌ فى حَدِیثِهِ، مُحافِظٌ عَلى صَلَواتِهِ وَمَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِ مَعَ اداءِ الْامانَةِ «11».

محبوب ترین بندگان به پیشگاه حق، مردى است که در گفتارش راستگوست، نمازها و واجبات دیگرش را محافظت مى کند، و ادا کننده ى امانت است.

ابن مسعود مى گوید: از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم پرسیدم: بهترین اعمال نزد خدا چیست؟ فرمودند:

الصَّلَاةُ لِوَقْتِهَا «12».

نماز در وقتش.

رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمودند:

لَا تُضَیِّعُوا صَلَاتَکُمْ، فَانَّ مَنْ ضَیَّعَ صَلَاتَهُ حُشِرَ مَعَ قَارُونَ وَهامان، وَکانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ انْ یُدْخِلَهُ النّارَ مَعَ الْمُنافِقینَ، فَالْوَیْلُ لِمَنْ لَمْ یُحافِظْ عَلى صَلَاتِهِ وَاداءِ سُنَّةِ نَبِیِّهِ «31».

نمازهاى خود را ضایع مکنید، همانا کسى که نمازش را ضایع کند با قارون و هامان محشور مى شود، و بر خداوند است که او را با منافقین وارد آتش کند، پس واى بر کسى که بر نماز و اداء سنت پیامبرش محافظت نکند!

امام صادق علیه السلام فرمودند:

یُعْرَفُ مَنْ یَصِفُ الْحَقَّ بِثَلَاثِ خِصالٍ: یُنْظَرُ الى اصْحابِهِ مَنْ هُمْ؟ وَالى صَلَاتِهِ کَیْفَ هِىَ وَفِى اىِّ وَقْتٍ یُصَلّیها، فَانْ کانَ ذَا مالٍ نُظِرَ ایْنَ یَضَعُ مالَهُ «41»؟

کسى که حق را وصف مى کند به سه خصلت شناخته مى شود: باید دقت شود که دوستان او چه کسانى هستند، و نمازش چگونه است و چه وقت مى خواند، و اگر داراى ثروت است، ثروتش را کجا خرج مى کند؟

حضرت امام صادق علیه السلام فرمودند: شیعیان ما را در سه چیز امتحان کنید: در اوقات نماز که چگونه بر خواندن آن در وقت معینش محافظت مى نمایند، و نسبت به اسرار که چگونه آن را از دشمنان ما پنهان مى دارند، و در رابطه با اموالشان که چگونه با برادران دینى خود مواسات مى نمایند «15».

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- بقره (2): 110.

(2)- بقره (2): 45.

(3)- انفال (8): 2- 3.

(4)- نساء (4): 43.

(5)- مریم (19): 55.

(6)- عنکبوت (29): 45.

(7)- مدثر (74): 43- 46.

(8)- ماعون (107): 4- 6.

(9)- من لا یحضره الفقیه: 1/ 206، باب فرض الصلاة، حدیث 617؛ علل الشرایع: 2/ 356، باب 70، حدیث 1؛ بحار الأنوار: 80/ 9، باب 6، حدیث 3.

(10)- امالى صدوق: 207، المجلس السابع و الثلاثون، حدیث 8؛ بحار الأنوار: 80/ 9، باب 6، حدیث 6.

(11)- مشکاة الأنوار: 53، الفصل الرابع عشر فى أداء الأمانة؛ بحار الأنوار: 80/ 11، باب 6، حدیث 10.

(12)- خصال: 1/ 163، حدیث 213؛ وسائل الشیعه: 4/ 112، باب 1، حدیث 4651.

(13)- عیون اخبار الرضا: 2/ 31، باب 31، حدیث 46؛ بحار الأنوار: 80/ 14، باب 6، حدیث 23.

(14)- محاسن: 1/ 254، باب 30، حدیث 281؛ بحار الأنوار: 80/ 20، باب 6، حدیث 36؛ مستدرک الوسائل: 3/ 96، باب 1، حدیث 3106.

(15)- عن جعفر بن محمد علیهما السلام، قال: امتحنوا شیعتنا عند ثلاث: عند مواقیت الصلوات کیف محافظتهم علیها، وعند أسرارهم کیف حفظهم لها عن عدونا، وإلى أموالهم کیف مواساتهم لإخوانهم فیها.

خصال: 1/ 103، حدیث 62؛ وسائل الشیعه: 4/ 112، باب 1، حدیث 4650.