لیپیدها ترکیبات چربی هستند که در خون و سراسر بدن انسان وجود دارند. این ترکیبات عملکردهای مختلفی را در بدن انجام می دهند. در این مطلب قصد داریم پیرامون نقش لیپید در بدن به صحبت بپردازیم. با ما همراه باشید.
آشنایی با نقش لیپید در بدن
بدن انسان برای ساخت بافت ها و مواد شیمیایی مانند هورمون به لیپید یا چربی نیاز دارد. یک بدن سالم باید میزان کافی لیپید برای انجام کارهای مختلف داشته باشد. لیپیدها یا ترکیبات چربی در خون و سراسر بدن وجود دارند.
در هر سلول یا غشای سلولی لیپید حضور دارد و آنچه به داخل یا خارج از سلول می رود را کنترل می کنند. میزان زیاد لیپید در بدن مضر است. چربی انواعی از مولکول های آلی بوده که بر اساس حلالیت آن ها در حلال های غیر قطبی با هم دسته بندی می شوند. در ادامه به نقش لیپید یا چربی ها در بدن می پردازیم.
لیپید
لیپید نوعی ترکیبات شیمیایی در بدن است که به برخی عملکرد های آن کمک می کند. این ترکیبات چرب و مومی شکل را بدن می سازد و در آب حل نمی شوند. اکسیژن، هیدروژن و کربن به هم پیوند خورده و لیپید را تشکیل می دهند.
مثلا کلسترول نوعی لیپید است که بخشی از غشای سلول می باشد. نقش لیپید این است که به سلول ها ساختار بخشیده و به مواد اجازه ورود و خروج به سلول را می دهد. این ترکیبات آلی عمدتا در آب نامحلول بوده به این معنی که با آب به خوبی مخلوط نمی شوند.
از مهمترین عملکردهای بیولوژیکی این ترکیبات عبارت است از:
- چربی ها منبع انرژی بوده و به ذخیره انرژی کمک می کنند.
- ساختار غشای سلولی از چربی تشکیل شده است.
- فعال سازی سیگنال های بیولوژیکی شیمیایی مانند تولید هورمون
- کمک به جذب ویتامین ها
- حفاظت و عایق بودن
برخی لیپیدها در بدن قابل مشاهده می باشند. هر چند پوست روی چربی را پوشش می دهد ولی تجمع چربی موجود در شکم، لگن، ران، شانه و سینه قابل مشاهده است. باید اشاره کرد چربی های قابل مشاهده منبع انرژی ذخیره شده را تامین می کنند.
همچنین به بدن فرم می دهند. این ترکیبات مثل یک بالشتک برای بدن عمل نموده و به عنوان یک عایق حرارتی مانع از هدر رفت گرما می شوند. باقی لیپیدهای بدن غیر قابل مشاهده می باشند، زیرا در داخل و اطراف اندام های داخلی بدن پنهان هستند.
این چربی پنهان بخشی از غشای سلولی را شامل می شود و جزئی از میلین است. میلین ماده چربی است که سلول های عصبی را پوشانده و امکان ایجاد پیام الکتریکی به سلول های عصبی را می دهد که برای تمام اعمال موجود زنده ضروری هستند.
به این ترتیب یک نقش اساسی لیپید در بدن به محافظت آن باز می گردد. بافت مغز سرشار از لیپید است. لیپیدهای مخفی همچنین یک ضربه گیر برای اندام های بدن هستند. و همانطور که اشاره شد لیپیدهای مخفی جزء تشکیل دهنده هورمون و دیگر مواد بیوشیمیایی مثل ویتامین دی و صفرا می باشند.
به طور کلی لیپیدها مواد مغذی بوده که انرژی بالایی دارند. البته کلسترول فاقد انرژی است. گزارش شده لیپیدها بیشتر از دو برابر پروتئین و کربوهیدرات انرژی زا می باشند.
گروه های اصلی لیپیدها
گروه اصلی لیپیدها عبارت است از:
- اسیدهای چرب اشباع و غیر اشباع
- تری گلیسریدها و غیر گلیسریدها
- لیپیدهای پیچیده
- فسفولیپید
- استرول
قابل ذکر است که بدن از تری گلیسرید برای ساخت بافت چربی و تولید انرژی استفاده می کند. نقش فسفو لیپید ها در بدن نیز این است که هورمون ها و ویتامین های مختلف را به همه بدن انتقال می دهند. در ضمن استرول نیز اجزای چربی و بدون کالری می باشد. ویتامین د و کلسترول هم استرول هستند.
اسیدهای چرب ضروری
اسید چرب ضروری ترکیبی است که بدن به آن نیاز دارد و نمی تواند از دیگر چربی ها آن را بسازد. به این ترتیب باید از راه غذا اسید چرب ضروری را به دست آورد. لیپولئیک که در روغن های گیاهی موجود است، نوعی اسید چرب ضروری می باشد.
اسید آلفا لینولنیک و لینولنیک نیز اسیدهای چرب ضروری می باشند. نوع اول یک اسید چرب امگا 3 می باشد که در روغن ماهی، شیر و برخی روغن های گیاهی یافت می شود. اسید لینولنیک یک اسید چرب امگا 6 می باشد که در روغن ذرت وجود دارد.
شایان ذکر است که خانم ها می بایست حدود دوازده گرم اسید لینولنیک و 1.1 گرم اسید آلفا لینولنیک در روز دریافت کنند. همچنین مردان باید هفده گرم اسید لینولنیک و 6.1 گرم اسید آلفا لینولنیک در روز باید دریافت نمایند.
چه میزان لیپید در رژیم غذایی مناسب است؟
به طور کلی از نقش های اساسی انواع لیپید در بدن عبارت است از:
- تری گلیسرید سبب ذخیره و انتقال انرژی می شود.
- هورمون های استروئیدی پیام را به سلول می رساند.
- نمک های صفراوی حاصل از کلسترول سبب هضم چربی می شوند.
- اسیدهای چرب به منجر به تولید انرژی متابولیزه می شوند.
- فسفولیپید و کلسترول ساخت غشاهای بیولوژیکی را سبب می شوند.
میزان مناسب انواع لیپید در رژیم غذایی اهمیت زیادی دارد به این خاطر که اگر چربی اشباع شده یا غیر اشباع زیاد مصرف شود، خطر چاقی، دیابت، بیماری قلبی و برخی سرطان ها بالا می رود. همچنین اگر چربی خیلی کم مصرف شود، کودکان رشد نمی کنند و فرد در هر سنی که باشد نمی تواند ویتامین های محلول در چربی را جذب و استفاده کند.
این ویتامین ها سبب صاف شدن پوست، افزایش قوه بینایی و تقویت سیستم ایمنی می شوند. بین 20-30 درصد انرژی روزانه بایستی از چربی های خوب تامین گردد. البته بدن به دریافت چربی های اشباع، کلسترول یا چربی های ترانس توسط غذا ندارد و مصرف این مواد مغذی توصیه نشده است.
نوزادان و خردسالان برای رشد فیزیکی و ذهنی به اسید چرب نیاز دارند. ضمنا هرگز بدون مشورت پزشک چربی را در رژیم غذایی خردسالان قرار ندهید.
قابل ذکر است بدن انسان می تواند مقدار مورد نیاز خود از چربی ها را تولید نماید. با این وجود برخی مواقع میزان نامناسب از لیپیدها را تولید می کند که این مورد می تواند سبب بالا رفتن سطح چربی، کاهش سطح چربی، بیماری عروق کرونر، آترواسکلروز، هایپرکلسترولمی و هایپر گلیسرید می شود.